ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΦΥΣ. ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ  τ………………………………………………   …./…./200.

 

ΤΑΞΗ  A΄     Ομάδα …     Ονοματ/μο μαθητ..      …………………………………………………

 

ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

 

               Χημικές αντιδράσεις απλής και διπλής αντικατάστασης

 

Στόχοι    Να πραγματοποιηθούν  και παρατηρηθούν  αντιδράσεις

                 α)  απλής αντικατάστασης

                 β)  διπλής αντικατάστασης με σχηματισμό ιζήματος      

 
Όργανα                                            Αντιδραστήρια – υλικά
Στήριγμα δοκιμαστικών σωλήνων     διάλυμα  CuSO4 , 10%  W/V  (περίπου)
5δοκιμαστικοί σωλήνες μικροί  διάλυμα  AgNO3       5%  W/V 
  διάλυμα  NaCl        1%   W/V
  HCl  , (αραίωση 50%)
  τεμάχιο ψευδαργύρου
  καρφί σιδήρου  10-15cm

 

1.  Αντιδράσεις απλής αντικατάστασης

 

Α.    Αντικατάσταση του χαλκού από το σίδηρο.

 

Σε ένα δοκιμαστικό σωλήνα ρίχνουμε διάλυμα θειικού χαλκού, μέχρι το μέσο, και βυθίζουμε σε αυτό το σιδερένιο καρφί (να μη βυθίζεται ολόκληρο στο διάλυμα).

Το αφήνουμε 10 min και στη συνέχεια αφαιρούμε το καρφί από το διάλυμα.

Καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας για τη νέα μορφή καρφιού και διαλύματος και αιτιολογήστε τις μεταβολές.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

Συμπληρώστε τη χημική εξίσωση                   Fe  + CuSO4    à

του φαινομένου                 

 

Β.    Επίδραση υδροχλωρίου σε  ψευδάργυρο

 

  1. Σε ένα μικρό δοκιμαστικό σωλήνα ρίχνουμε  διάλυμα HCl   σε ύψος 2cm και  τον σφραγίζουμε με ένα πώμα ελαστικό ή από φελλό (η εργασία αυτή θα έχει  γίνει πριν οπωσδήποτε από τον καθηγητή).

  2. Αποσφραγίζουμε το σωλήνα και ρίχνουμε μέσα ένα μικρό τεμάχιο ψευδαργύρου (ενδεικτικά 0,1 ~ 0,2 g), και αμέσως τοποθετούμε από πάνω ένα άλλο δοκιμαστικό σωλήνα για τη συλλογή του παραγόμενου αερίου. Περιμένουμε μέχρι να τελειώσει η αντίδραση.

  3. Απομακρύνουμε τον ανεστραμμένο σωλήνα και τον διατηρούμε σε αυτή τη στάση. Πλησιάζουμε ένα αναμμένο σπίρτο στο ανοιχτό άκρο κάθε σωλήνα.

 Καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας :

α)  μετά την πτώση του Zn στο διάλυμα …………………………………………………………

…….…………..………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………………………………………

 

β)   μετά το πλησίασμα του αναμμένου σπίρτου στους σωλήνες …….…………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

 

Συμπληρώστε τις χημικές εξισώσεις των                         Zn  + HCl  à                           

                        φαινομένων

                                                                     καύση    ……………………………………………

 

 

2.   Αντίδραση διπλής αντικατάστασης ( με παραγωγή ιζήματος)

 

   Επίδραση διαλύματος Νιτρικού Αργύρου σε διάλυμα Χλωριούχου Νατρίου

 

Σε ένα μικρό δοκιμαστικό σωλήνα ρίχνουμε  διάλυμα ΝαCl   σε ύψος 3~4cm και στη συνέχεια , με το σταγονομετρικό φιαλίδιο,  στάζουμε μερικές σταγόνες διαλύματος AgNO3 . Αναταράζουμε το διάλυμα και αφήνουμε  το δοκιμαστικό σωλήνα στο στήριγμα. 

Καταγράψτε τις παρατηρήσεις σας   ……………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………………………..

 

και  συμπληρώστε την αντίστοιχη χημική εξίσωση      AgNO3   +  ΝαCl   à    

 

Εκθέστε σε άμεσο ηλιακό φως το σωλήνα (ή κοντά σε μια αναμμένη λάμπα) για λίγα λεπτά.

 

Τι αλλαγή παρατηρείτε  και που την αποδίδετε ;   …………………………………………

 

……………………………………………………………………………………………………….

 

………………………………………………………………………………………………………

 

Προσοχή !   Ο Νιτρικός Άργυρος (AgNO3) αφήνει ανεξίτηλους λεκέδες  !

 

 

Μετά το τέλος του πειράματος αδειάζουμε τους δοκιμαστικούς σωλήνες στο νεροχύτη, τους ξεπλένουμε αρχικά με νερό από τη βρύση και στη συνέχεια με απιονισμένο νερό. Τους τοποθετούμε ανάποδα για να στραγγίσουν και να στεγνώσουν.

 

ΕΚΦΕ ΛΑΡΙΣΑΣ

 

Σημείωμα  για τους εκπαιδευτικούς που διδάσκουν Χημεία στην Α΄Λυκείου

 

Προτάσεις για την εργαστηριακή άσκηση  των χημικών αντιδράσεων

 

 

1. Για την παρασκευή  διαλύματος CuSO4    , αν αυτός έχει τη μορφή μεγάλων κρυστάλλων, απαιτείται θρυμματισμός τους για εύκολη διάλυση.

 

2.  Για την παρασκευή  διαλύματος AgNO3   απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή, διότι οι κρύσταλλοί του αφήνουν ανεξίτηλους λεκέδες είναι πολύ ακριβός( στην …τιμή) και φωτοευαίσθητος , γι αυτό διατηρείται σε αδιαφανή μπουκάλια και μακριά από το άμεσο ηλιακό φως.

 

3. Ως ΝαCl    θα χρησιμοποιηθεί μαγειρικό αλάτι (ψιλό, για να διαλύεται εύκολα).

 

4.  Επειδή  οι ποσότητες Zn  και HCl που χρησιμοποιούνται στο πείραμα είναι μικρές, δεν υπάρχει κίνδυνος από την ανάφλεξη του παραγόμενου Η2, όπου μπορεί να γίνει άμεσα αντιληπτό το φαινόμενο της καύσης και η παραγόμενη θερμότητα.

          Ωστόσο στην εκτίμηση του εκπαιδευτικού αφήνεται στο κατά πόσο αυτό μπορεί και πρέπει να γίνει από τις ομάδες των μαθητών ή ΜΟΝΟ από τον ίδιο.